Κάποιοι ίσως φαντάζονται ότι το να είσαι γονιός σημαίνει να αλλάζεις πάνες, να ταΐζεις ή να κυνηγάς το παιδί μέσα στο σούπερ μάρκετ. Η ανατροφή των παιδιών όμως, υπερβαίνει κατά πολύ την κάλυψη των βασικών αναγκών επιβίωσης γιατί περιλαμβάνει την κρίσιμη επιρροή των γονιών στη συναισθηματική ανάπτυξή τους. Η συναισθηματική ανάπτυξη θεωρείται κρίσιμη γιατί θα επηρεάσει τόσο την παιδική ηλικία όσο και τη μετέπειτα ζωή των παιδιών!
Με ποιο τρόπο επιδρούν οι γονείς στη συναισθηματική ανάπτυξη;
Μερικές φορές, απλά η σωματική παρουσία δεν είναι αρκετή για να εγγυηθεί την υγιή συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Οι γονείς που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση, αλλά δεν επενδύουν ή ανταποκρίνονται συναισθηματικά, τείνουν να ανατρέφουν παιδιά που βιώνουν αρνητικά συναισθήματα (πχ. λύπη, ανησυχία) και ασχολούνται λιγότερο με το παιχνίδι και τις δραστηριότητές τους. Έρευνες έδειξαν ότι η συναισθηματική εμπλοκή των γονιών έχει πραγματική σημασία και επηρεάζει τη συναισθηματική επάρκεια των παιδιών, τον τρόπο που διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους και το πώς αλληλεπιδρούν με τους γύρω τους.
Η ποιότητα της σχέσης των γονιών με τα παιδιά, ο τρόπος αλληλεπίδρασης και η ασφάλεια που δημιουργούν οι γονείς, προβλέπουν αργότερα τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Μελέτες δείχνουν πως όταν όλα τα παραπάνω παίρνουν αρνητικό πρόσημο, είναι πολύ πιθανό τα παιδιά να αναπτύξουν συναισθηματικές διαταραχές και χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Εξαιρετικά σημαντικός παράγοντας στη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών, είναι το πόση ζεστασιά εισπράττουν από το οικογενειακό τους περιβάλλον. Έρευνες έδειξαν πως μητέρες με κατάθλιψη θέτουν σε κίνδυνο τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Δεδομένου πως οι καταθλιπτικές μητέρες είναι πιθανό να είναι αδιάφορες απέναντι στα παιδιά τους, τα εκθέτουν σε λιγότερες κοινωνικές καταστάσεις και γενικά παρέχουν λιγότερα ερεθίσματα θέτοντας τα παιδιά σε μειονεκτική θέση στην επίτευξη μιας υγιούς συναισθηματικής ανάπτυξης. Χωρίς την επικοινωνία με τους γονείς και χωρίς τη συμμετοχή τους, τα παιδιά δεν ξέρουν πώς να είναι κοινωνικά και πώς να σχετίζονται με τους γύρω τους.
Από την άλλη πλευρά, οι γονείς που δείχνουν και εκφράζουν συναισθήματα ζεστασιάς, αγάπης και φροντίδας, βοηθούν το παιδί να αναπτύξει ένα υψηλό επίπεδο αυτοεκτίμησης και το προστατεύουν από πολλούς κινδύνους που μπορούν να απειλήσουν τη συναισθηματική του υγεία. Έχει αποδειχθεί ότι τα παιδιά αισθάνονται καλύτερα με τον εαυτό τους όταν οι γονείς ενδιαφέρονται για τη ζωή τους και για τα πράγματα που κάνουν. Ο τρόπος που συμπεριφέρεται και εκφράζεται ο γονιός στο παιδί, παίζει μεγάλο ρόλο στο συναισθήματα που θα αναπτύξει και στην εικόνα που θα δημιουργήσει για τον εαυτό του, και από τη στιγμή που θα το πράξει, είναι πολύ δύσκολο να πεισθεί για το αντίθετο.
Επιπλέον, το πώς οι γονείς αντιμετωπίζουν τα συναισθήματα των παιδιών και το πώς ανταποκρίνονται σε αυτά, επηρεάζει το πόσο εκδηλωτικά θα είναι τα παιδιά με αυτά που νιώθουν. Όταν οι γονείς αντιδρούν επικριτικά ή όταν υποτιμούν τα αρνητικά συναισθήματα του παιδιού όπως τη θλίψη και τον θυμό, τότε το παιδί μπορεί να γίνει πιο επιρρεπές σε αυτά τα αρνητικά συναισθήματα και να μην μπορεί να τα αντιμετωπίσει. Αντίθετα, όταν οι γονείς καθοδηγούν και βοηθούν το παιδί να βρει τρόπους να εκφράζει με έναν υγιή τρόπο τα συναισθήματά του, τότε μπορεί να διαχειριστεί τις αντιδράσεις του απέναντι σε προκλήσεις και να ενισχύσει και άλλου είδους ικανότητες όπως σχολικές και κοινωνικές.
Εκτός όμως από το να είναι σε θέση να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, οι γονείς μαθαίνουν στα παιδιά να προσδιορίζουν, να κατανοούν και να ασχολούνται με τα συναισθήματα των γύρω τους. Οι γονείς είναι το πρότυπο για το πώς να παρηγορούν κάποιον που κλαίει, ή πώς να ανταποδίδουν το χαμόγελο σε κάποιον που χαμογελά.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Προκειμένου τα παιδιά να αναπτυχθούν συναισθηματικά με έναν υγιή τρόπο, είναι σημαντικό να εισπράττουν το ενδιαφέρον των γονιών τους, τη ζεστασιά και την ανταπόκριση σε αυτά που νιώθουν. Όταν τα παιδιά έχουν όλα τα παραπάνω, εισπράττουν μια αίσθηση ασφάλειας, ελέγχου και εμπιστοσύνης στο γύρω περιβάλλον τους. Επίσης, αυξάνουν την αυτοεκτίμησή τους και αυτό με τη σειρά του επιτρέπει τις καλές κοινωνικές σχέσεις με τους άλλους. Είναι δύσκολο για τα παιδιά να κάνουν φίλους όταν δεν τους αρέσει ο εαυτός τους, αλλά και είναι δύσκολο να γίνουν αποδεχτά από τους άλλους όταν δεν αποδέχονται τα ίδια τα παιδιά τον εαυτό τους.
Οι γονείς που εκφράζουν τα συναισθήματά τους, είναι πιο πιθανό να έχουν παιδιά με αυτό το χαρακτηριστικό. Η ενσυναίσθηση, η κατανόηση και η συμπόνια είναι βασικά χαρακτηριστικά της αλληλεπίδρασης με τους άλλους ανθρώπους. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που έχουν μεγαλύτερη εμπειρία με την έκφραση των συναισθημάτων τους, μπορούν να κατανοούν καλύτερα τα συναισθήματα των γύρω τους.
Τα παιδιά αναζητούν τους γονείς ως μοντέλα συμπεριφοράς στις κοινωνικές συναναστροφές και στις συναισθηματικές τους αντιδράσεις. Δεν κοιτούν μόνο το πώς συμπεριφέρονται και αισθάνονται οι γονείς τους, αλλά μαθαίνουν επίσης από την αλληλεπίδραση που έχουν μαζί τους. Μπορεί να υπάρξουν πολλοί άνθρωποι και γεγονότα τα οποία θα επηρεάσουν τον τρόπο ανάπτυξης των παιδιών τόσο συναισθηματικά όσο και κοινωνικά, ωστόσο οι γονείς είναι αυτοί που θα παίξουν τον μεγαλύτερο ρόλο.
Ο τρόπος που οι γονείς αντιμετωπίζουν και επικοινωνούν με τα παιδιά, τους δίνει μια ιδέα για το τι να περιμένουν από τον έξω κόσμο. Χωρίς την θετική επιρροή των γονιών, τα παιδιά δεν μπορούν αναπτυχθούν συναισθηματικά με έναν επωφελή τρόπο. Το υποστηρικτικό περιβάλλον, η θετική ανατροφοδότηση, τα πρότυπα υγιούς αλληλεπίδρασης και συμπεριφορών, θα βοηθήσουν τα παιδιά να εξελιχθούν σε σταθερούς συναισθηματικά ανθρώπους!
Ελένη Σίγκου για
Parentshelp.gr
Βιβλιογραφία:
Sheffield Morris, A., Silk, J. S., Steinberg, L., Myers, S. S., & Robinson, L. R. (2007). The Role of the Family Context in the Development of Emotional Regulation. Social Development, 16, 361-388.
Siegler, R., DeLoache, J., & Eisenberg, N. (2011). How Children Develop. (3rd ed.). New York: Worth Publishers.
Sroufe, L. A. (2001). From Infant Attachment to Promotion of Adolescent Autonomy: Prospective, Longitudinal Data on the Role of Parents in Development. In J. G. Borkowski, S. L. Ramey & M. Bristol-Power (Eds.), Parenting and the Child’s World: Influences on Academic, Intellectual, and Social-Emotional Development. Psychology Press.
